ESKI TÜRKLERDE DAĞ RUHU VE ATALAR KÜLTÜ – Senan Kazımoğlu

• 
  

 

ESKI TÜRKLERDE DAĞ RUHU VE ATALAR KÜLTÜ – Senan Kazımoğlu

Eski Türklerde dağ kültü, Gök Tanrı inanciyla ilgilidir. Hunların eski vatanı olan, Yen-si-yan ve Şan-din-şan dağlarındaki Han-Yoan dağı, Hunların her yıl üzerinde Gök Tanrı’ya kurban kestikleri dağdır.
Hun Kağanları, Çin ile yaptıkları antlaşmaları, Hun dağı denilen bir dağın tepesinde kurban keserek yaptıkları yeminlerle onaylarlardı.
Türkler, dağları tanrı makamı olarak görüyorlardı. Yüksek dağ tepelerinin göklere yakın görünmesi, bu inancın yerleşmesine sebep olmuştur. Bu nedenle, Orta Asya dağlarının çoğu, Türkçe veya Moğolca mübarek, mukaddes, büyük baba, büyük hakan anlamlarına gelen, sıfat ve isimlerle adlandırılıyor. Han Tanrı, Buztağ Ata Kayrakan dağı vs. gibi.
Her kabilenin kendine özgü kutsal bir dağı olduğu gibi, kabilelerden kurulan büyük birliklerin de müşterek ve kutsal dağları vardı. 7. yüzyılda tüm Türk kabileleri ve Göktürk imparatorluğuna katılmış yabancı boylar için, Ötüken Dağı’nın ve ormanlarının kültü olduğunu, Göktürk ve Uygur Kitabeleri’nden anlıyoruz. Bu kutsal yerlerde, Gök Tanrıya, Yersu (yerin ve suların tanrısına) ve ata ruhlarına tazim ediliyordu.
Orhun nehri kaynaklarında ve çevrelerinde bulunan dağların da, Hunlar zamanından beri çeşitli Türk kavimleri tarafından kutsal sayıldığı bilinmektedir.
Günümüz Altay boylarının da kutsal dağları vardır. Bu dağlar ayinlerinde zikrettikleri Altay dağlarıdır. Türkler için dağlar, göller, nehirler hepsi ruhlarla dolu, canlı varlıklardır. Kendilerinden bahsedildiğinde dağlardanmı, sulardanmı, yoksa coğrafi ad taşıyan insan oğlundan mı, bahsedildiğini anlamak zordur. Tüm bu nesneler, duyan, evlenen, çocuk sahibi olan varlıklardır. Ruh, bizzat dağ, dağ bizzat ruhtur.
Ölmüş ataları tazim ve onlar için kurbanlar sunma adeti de eski Türk inancının önemli parçalarından birini oluşturuyor. Hunlar her yıl Mayıs ayının ortalarında atalarına kurban takdim ederlerdi. Göktürkler ve Uygurlar da Hunlar gibi, kutsal dağlar üzerinde toplanarak Tanrıya ve atalara kurban sunarlardı. Hatta ölülerini değerli eşyaları ile birlikte gömerlerdi. Altaylılardakı “Töz” adı verilen suretlerin atalar inancı ile ilgili olduğu da bilinmektedir.
Hatta eski Türklerde hayvan inancının varlığına da şahit oluyoruz. Bunlar şahin ve kartal gibi kuşlardır. Göytürklerde kurttur. Göktürk ve Uygur hükümdarlarının bayraklarında “Kurt başı” vardır. Bunun yerini Kırgızlar “inek”, Altay ve Sibirya mitolojilerindeyse kartal sembolü olşturmuştur.
Senan KAZIMOĞLU
KAYNAK:
1) Ekrem Sarıkçıoğlu, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Fakulte Kitapevi yayınları, İsparta.
2)Ünver Günay-Harun Güngör, Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Ocak yayınları, İstanbul.